Enkele weken geleden streek rondreizend kunstenaar Karl Philips (31) neer op het Kiel om radio te maken met en voor buurtbewoners. De architectuur van Braem inspireerde hem om een houten studio tussen de pilaren van één van de “Braemblokken” neer te planten, … en ging er aan de slag met CB-zenders.
Een verrassend interview over amateurzenden, het democratische level van radio, het vooruitstrevende van Braem en het leven op het Kiel. Waarom het Kiel ?
Een drietal jaar geleden is er iets uitgeschreven om hier iets te doen. Ik werk vaak rond architectuur en de onzichtbare impact van architectuur. Het was toen niet het goede moment, maar nu dus wel.
Jullie bouwden een radiohok tussen de pilaren van één van de woonblokken van Braem om van daaruit buurtradio te maken. Wat zeggen die woonblokken jou?
Het idee van Braem en die blokken was op zich heel nobel, alleen werd met een aantal aspecten geen rekening gehouden. Heel interessant, naast de schoonheid ervan, is dat het zowel geslaagd is als gefaald heeft. Het is nog steeds heel vooruitstrevend dus ergens blijft het een grijze zone. Bepaalde migratiegolven en het dichtbouwen van de omgeving zaten niet in zijn visie.
In eerste instantie waren die blokken een soort privilegewoningen voor bijvoorbeeld leraars die in Antwerpen kwamen les geven. Dat had toen niet dat sociaal getatoueerde dat het nu heeft. Er is nog steeds heel veel te doen rond wonen waar je werkt. Hier honderd meter verder zitten mensen elke dag in de file. Er is een heel groot debacle over het overkappen van de ring, nood aan groen, open ruimte. Maar het is niet op alle vlakken geslaagd. Mensen zijn nog altijd individuen. Bepaalde problemen waarmee je in de anonimiteit van Braem kunt verdwijnen, zoals vuilnis bijvoorbeeld, spelen parten.
Het radiohok is een grote, houten zwevende module geworden. Ze hangt letterlijk tussen de pilaren van één van de woonblokken.
Die houten kast is eigenlijk een soort klankkast, een speaker, een forum waardoor gesproken wordt door de mensen van daar. Ik wilde hier geen sculptuur of een bepaald monumentaal ding neerzetten, maar meer een soort klankbox. Het hangt tussen de pijlers van een woonblok, waar eigenlijk de doorgang is van de mensen. Je kunt er letterlijk door wandelen, want er zijn twee ingangen. Mensen kunnen reageren wat het radiogegeven een democratisch level geeft. Wat zich op de markt plaatsvindt, is volgens de principes van Braem het politiek an sich. Dit project vormt een extension op de ideeën van Braem.
Vanwaar het zwevende aspect van die module ?
Het hangt letterlijk aan die palen. Het is niet gefundeerd, het is een attachment op de bestaande architectuur. De poten van de blokken houden het recht, waardoor het ook zelf afhankelijk is. Het zwevend gehalte accentueert ook het tijdelijke en niet gefundeerde. Het is een letterlijk platform. Daarin wordt informatie gedeeld, uitgezonden, muziek aangevraagd.
Vanwaar komt de naam Braem 27 MC ?
27 MC is het Amerikaanse woord voor een CB-zender en dat waren de eerste zenders die eind jaren ’70 vergunningsvrij werden. Vroeger was het not done om als particulier te zenden zonder bepaalde vergunningen. 27 MC was de eerste small band-radio die vanuit de mijnbouw, de vrachtwagen- en de schipperscultuur naar land werd gehaald. Het is de eerste zender waar mensen onderling konden beginnen communiceren, vòòr internet, skype, msn, facebook, … 27 MC staat letterlijk voor zender van het volk. Daardoor heeft dat veel affiniteit met deze omgeving en de utopie van Braem.
Heb jij zelf ervaring met CB’s en radio ?
Nee totaal niet, waardoor ook ik afhankelijk ben van de buurt. Ik krijg veel hulp van enkele bewoners die zelf zendamateur zijn of waren. Vanmiddag ga ik met Frits twee uur op pad om nog antennes te plaatsen. Zonder Frits ben ik op dat vlak een vogel voor de kat.
Wat heeft dit project betekend voor de buurt ?
Sociaal artistiek projecten zijn altijd kop of munt. Het kan slagen of falen. De grote utopie laat ik altijd achterwege bij deze projecten. Als vijf kids twee weken lang radio hebben leren maken, monteren, eigen opzoekingswerk doen, een platenspeler bedienen of door een microfoon spreken, weet ik dat ze dat op hun achttien nog altijd weten. Essentieel gaat het toch daarover, dat je iets achter laat bij die gasten. Oudere mensen hebben aan jongeren interviews gegeven over best hevige thema’s als zelfmoord. Zo leerden ze elkaar kennen. Als je twintig mensen iets hebt kunnen nalaten en niet alleen geanimeerd hebt, is het ok voor mij. Dat is het waard.
Dat Amerikaans opgeblazen idee dat kunstenaars de nieuwe sociale werkers zijn, dat je hele wijken kunt veranderen, is echt heel zware bullshit! Je kan een buurt wel lezen, als outsider, je bekijkt de wereld sowieso vanuit je raam. Je kan bepaalde samenvattingen of conclusies maken. Je kan er op inwerken. Maar het idee dat je hier verandering gaat aanbrengen, is klinkklare nonsens.
Moet de verspreiding van het idee niet wat meer in the picture komen ? Er is hard gewerkt aan al dat materiaal terwijl je het één moment kan beluisteren en that’s it.
Dat is zo. Het is wel opgenomen op cd, dus er blijft een archiefobject over Braem, Kiel 2015. Dat wordt binnen twintig jaar interessant en misschien hilarisch om te beluisteren.
Maar verder.. An sich is dat radiozenden. Amateurzenden is niet internet of herbeluisteren. Dat is echt zoeken en prutsen tot je samen letterlijk, en dat klinkt misschien cliché, op één golflengte komt. Op sociaal vlak, maar ook op technisch vlak.
Als ik met Frits op stap ben en ik grommel over een antenne die weer moet aangepast worden, zegt hij “welkom in de wereld van het amateurzenden.”
Amateurzenders, zeggen ze in de volksmond, herken je aan hun onfrisse kop ‘s morgens. Die begonnen ‘s avonds om 10 uur toen de stad rustig was. Minder neons , minder verlichting, minder storingen, minder TV. Tot 3 uur ‘s nachts. Ze probeerden heinde en verre met mekaar te communiceren, vooral technisch met mekaar op dezelfde golflengte te komen. Dat vind ik schoon.
Er is veel sprake over geweest : moet dit project een eigen facebookpagina krijgen ? Dat hoeft voor mij helemaal niet, want dan gaan we aan de essentie, de wortels van dit project voorbij. De facebookpagina is de zondagochtend waar we samenkomen.
Als Ayup hier een maand rond hangt om te wachten om muziek te draaien, dan mag die maandag muziek draaien en dat is dat die zijn five minuts of fame van Andy Warhol en dat is te gek. Het is dan ook weer Ayup zijn inbreng om te komen, dat werkt langs twee kanten. De amateurzender kan alleen die andere bereiken die ook aan het fine-tunen is . Je vraagt een effort maar je hebt ook momenten samen.
De jongeren die je bereikte, komen op het vlak van media vooral uit een heel andere, digitale, streamende wereld. Laat dat zich rijmen met jouw project?
Het is hier een mash-up geweest van een week. Die jongere generatie begint met youtube te streamen, platen, cd’s, I-pads vliegen hier binnen, laptops, telenet, homespots, ik kon het allemaal niet meer volgen. Er is geen begrenzing meer qua informatie of muziek. En die kinderen benadrukken dat nog eens extra.
Binnen die wereld, alles wat bereikbaar is, alles wat op dat moment gestreamd kan worden, is het fijn dat je dat terug kunt kanaliseren tot iets heel tijdelijk, een bepaald momentum, hier en nu, een bijna performatief momentje.
Jij verblijft hier ook een drietal maanden in je camionette. Wat zijn je indrukken als nieuwe inwoner van het Kiel ?
Vòòr ik hier kwam, klonk het soms nogal zwaarmoedig. Het Kiel, de Kielse ratten, een uithoek. In het begin, bij de bouw van het kot, was ik dus een beetje op mijn hoede voor diefstal. Maar eigenlijk is het enige grote, essentiële probleem hier de vuilnis. Dàt is een probleem hier.
Ik kan me de tijd voorstellen dat het hier op een getto leek, misschien is dat op sommige plekken nog een beetje, maar het is toch aan het veranderen. Ik geloof dat de wijk Kiel niet is afgeschreven.
Ik hoop ook uit de grond van mijn hart dat het niet té aantrekkelijk wordt en dat ze het hier niet gaan ‘veryuppen’. Laat het maar rustig en langzaam evolueren zoals het evolueert. En dan zie ik ook weer die blokken. De blokken van Braem hebben een sterk potentieel !
Interview van Wim Verbinnen