Rachida Lamrabet schreef in naam van het artistiek team de visietekst voor het ENTER festival.
Rachida Lamrabet vertelt in een interview met Wim Verbinnen wat voor haar het “Mezzaterra” betekent: www.enterfestival.be/enter-festival-maakt-van-antwerpen-een-mezzaterra-rachida-lamrabet-auteur-van-de-visietekst
Namens het artistiek team: theatermaakster Arlette Van Overvelt, muzikant Bert Bernaerts, schrijfster Rachida Lamrabet, beeldend kunstenaar Frederik Vergaert en choreografe Nienke Reehorst.
We leven in tijden waarin solidariteit, democratie en diversiteit worden gezien als vervelende hindernissen op de sporen van een nietsontziende en voortrazende neoliberale trein. Politici reageren met korte-termijn oplossingen en botte besparingen op zaken die van een beschaving een menselijke beschaving maken. In deze context voelen kunstenaars zich uitgedaagd om deze trein op zijn minst te vertragen en misschien zelfs op een ander spoort te zetten.
Na Brugge en Gent gaat het ENTER festival voor anker in Antwerpen, een bruisende havenstad met meer dan 175 verschillende nationaliteiten op haar grondgebied.
Meer dan 42% van de Antwerpenaren hebben roots in het buitenland, bij kinderen jonger dan tien jaar loopt dit zelfs op tot meer dan 60%. De stad verandert van identiteit, krijgt iets ondefinieerbaars. Ze komt zo nog verder af te staan van de mythe van de etnisch homogene stad waar sommigen nog steeds beweren dat de taal het gansche volk is. In deze stad zal er weldra geen dominante meerderheid meer zijn en zal iedereen tot een minderheid behoren en dat zorgt voor onrust.
In een stad als Antwerpen, waar mensen dezelfde ruimte delen maar niet hetzelfde verleden, dezelfde taal en cultuur, is het belangrijk om een common ground, een bindende factor te vinden die de verschillen overstijgt en die een levensnoodzakelijk bindmiddel is om een duurzame en solidaire gemeenschap tot stand te brengen.
Ahdaf Soueif, een Egyptische schrijfster noemt deze gedeelde ruimte ‘het Mezzaterra’. Een gedeelde vruchtbare grond met paden die naar de rijke achterlanden van de vele tradities leiden.[1]
Zij roept op om het Mezzaterra in te nemen omdat het een geweldige kans is om iets nieuws te maken, iets gemeenschappelijks.
Bovendien zorgt het ervoor dat de ruimte die we delen geen woestenij wordt waar er een kille wind van angst en wantrouwen waait.
Het ENTER festival heeft de torenhoge ambitie om te helpen bij de verwezenlijking van die ruimte, deze common ground, waar mensen en disciplines elkaar ontmoeten, experimenteren en hun stem laten horen.
Tegenover die onrustige en bange stad plaatst het ENTER festival een zelfbewuste en kritische stad die haar angsten bezweert en die rijkdom en kracht put uit haar intrinsieke diversiteit.
Vier wijken en het stadscentrum zelf zullen van 18 tot en met 26 april 2015 worden ingepalmd door beeldende kunst, theater, film en muziek. Het zal ook een heel klein beetje oorlog zijn tussen de vier wijken die om de overwinning zullen strijden tijdens een grandioos urban poetry battle.
Het ENTER festival roept op om samen kunst te maken en de wereld van de verbeelding te verkennen. En daar waar mensen bijeenkomen zullen verworvenheden in vraag gesteld worden, zullen vanzelfsprekendheden onderuit gehaald en de bestaande hiërarchieën overhoop gegooid worden. Want wie heeft die hiërarchie ingesteld? Wie heeft bepaald wat hogere kunst is en wat lager? Wie bepaalt wat van hier is en wat vreemd is? Wat schoon of lelijk is? Wat de moeite waard is om in te investeren en wat niet?
Het ENTER festival geeft de ruimte aan artiesten om de volgende stap zetten naar iets dat er nog niet is omdat elke creatie een schakel is naar iets anders. Als een trede die naar omhoog leidt.
Er zal een kwalitatieve selectie worden getoond van bestaande sociaal-artistieke producties uit diverse artistieke disciplines en producties die speciaal voor het festival gecreëerd werden krijgen een forum.
Maar er is meer, want het Mezzaterra innemen is niet alleen goed voor ons omdat we zo de rijke diversiteit van onze complexe wereld ontdekken, het is ook goed voor onze ambitie om echte democraten te zijn.
Door de theaters en andere fora bewust open te stellen voor de superdiversiteit in de stad, stelt het festival zich open voor stemmen die zelden gehoord worden. Meerstemmigheid zorgt voor meer nuance, meer diepgang, meer zelfkennis. Het is een zeer concrete manier om onze democratie te verdiepen en die verdieping is meer dan ooit een noodzaak.
Het ENTER festival wil ook niet meegaan in het populaire debat over nut en economische meerwaarde van kunst en cultuur. Een achterhaald debat volgens de Britse cultuurfilosoof François Matarasso. Niet de vraag of kunst zinvol is en voor iets deugt is volgens Matarasso belangrijk, wel de vraag voor wie en in welke omstandigheden we kunst en cultuur moeten organiseren.
Het antwoord is eenvoudig volgens Matarasso; ‘kunst en cultuur moeten we voor iedereen, zonder onderscheid, organiseren. Zo inclusief als mogelijk, liefst van al kosteloos en op voet van gelijkheid.’[2]
Grande dame Reinhilde Decleir, tevens artistiek leider van Tutti Fratelli, één van de socio-artistieke organisaties die, samen met de Stad Antwerpen, kunstZ, Madam Fortuna en de Antwerpse cultuurcentra en nog vele anderen, het ENTER festival 2015 mogelijk maken, verwoordt treffend waarom het zo vreselijk belangrijk is kunst en cultuur voor alle mensen toegankelijk te maken;
“Met kunst trachten we de mens naar schoonheid en goedheid te leiden tot een leven de mens waardig. Daarom moet kunst toegankelijk zijn voor iedereen.”
Een leven de mens waardig is een ambitieuze doelstelling in een stad waar persoonlijke ontwikkeling, empowerment van de gemeenschap en het individu onder druk staat door de harde en moeilijke socio-economische realiteit van vele Antwerpenaren.
Het ENTER festival wil bijdragen tot het tot stand brengen van die gemeenschappelijke ruimte waar het recht van eenieder om toegang te krijgen tot kunst en cultuur en het recht en de vrijheid om zelf te creëren en te participeren gevrijwaard is. Niet alleen omdat het een andere manier is om gebruik te maken van een democratisch stemrecht maar ook omdat het bijdraagt tot een leven de mens waardig.
[1] AHDAF, Soueif, Mezzaterra, fragments from the common ground, Bloomsburry, 2004, 352 p.
[2]François Matarasso : “Full, Free and equal; on the social impact of participation in the arts”, 2010